RSS Feed
  1. Triloxía de Sar

    julio 9, 2025 by sergio

    Verde e branda venda, no corazón Compostelán

    curando feridas de fume e alquitrán

    I. AS BRAÑAS

    Somos esponxas da terra

    enxugando paseniño

    gotiñas que foxen da guerra

    entre a choiva e a grava dos camiños

    Gotas que logo pouco a pouco

    serán unha preciosa ofrenda

    ao pai Sar que zigzaguea louco

    cheo de retranca e de fachenda

    Acubillamos a pequenas vidas

    Árbores, herbas, bolboretas e flores

    raposos, ras, esquíos e anduriñas

    quebracabezas vivinte de fermosas cores

    Pero é á noite cando máis nos presta

    coa compaña de lúa e estrelas

    e da luz lonxana que da cidade chega

    a ferir o chan entre as follas mestas

    En tempos escuros vestirnos quixeron

    con roupas cincentas de frío cemento

    Salvámonos grazas a xentiña boa

    que vive na luz e escoitou o lamento

    E aquí seguimos mirando adiante

    correndo, xogando, con Gaia falando

    E esa xente boa de corazón grande

    ás Brañas de Sar por sempre coidando


    II. A COLEXIATA

    Ben vestida de muros viventes

    Con máis anos que as pedras máis vellas

    Piares tortos que o tempo resisten

    Falando co tempo sobre as nosas cabezas

    Non esmorece o xardín na súa gaiola

    entretido pola música da gaita

    e polos berros da nenez que resoan

    no val do pai Sar e polas Brañas


    III. O RÍO

    O Sar chega sen ruído, quedo

    alborota na ponte das Fontes

    e asústase ao escoitar os berros

    na Caldeira na que loitan os xigantes

    Entra derrapando polas Brañas

    E lembra os bos tempos cos muíños

    que xa hai moito tempo que descansan

    sen maltratar ao gran, fican tranquilos

    Coida das vacas que sen présa pastan

    Escoita ledo os nenos xogando

    Búrlase traveso da pobre e vella ponte

    e á altiva Colexiata saúda de lonxe

    Desfruta do Granell e vai marchando

    baixo monstros de cemento e asfalto

    para desfrutar dese gran Banquete

    e á Rocha Forte espertar berrando

    antes de atopar de novo verdes sendas

    para ao fin unirse ao Sarela amado


  2. Preguntas

    mayo 15, 2025 by sergio

    ¿Cómo estas?

    ¿Para qué eres?

    ¿Qué tal te maltrata la vida?

    ¿Dónde viste tu primera pelea entre el sol y la luna?

    ¿Cuándo fue la última vez que te derretiste?

    ¿Cuál espejo es mejor para usar como reloj?

    ¿Por qué ganar todas las carreras?

    ¿Quién cuando despierta muere?


  3. Apágase o mundo

    mayo 5, 2025 by sergio

    Só cando se apaga o noso mundo
    sentimos empatía coas vulnerables
    Os nosos dereitos son un sono profundo
    que nada serve se se fai sobre cadáveres

    Xirar a billa para que mane o líquido
    Cun interruptor facer que brille a luz
    Darlle a un botonciño e escoitar voces amigas
    sentirse cerca tocando máxicas ventás

    Saber o que pasa antes de que pase
    Sentirse amparadas cando a sorte as costas da
    Estar coidadas ante a enfermidade
    e dun frío eterno manxares sacar

    Os coidados manteñen a vida, queremos
    que sigan servindo para amasar fortunas?
    Só nun cataclismo, nunha gran traxedia
    pode a Humanidade ser de verdade humana?


  4. Despedida

    enero 29, 2025 by sergio

    Las flores que hace tiempo que perdieron,
    su otrora legendaria lozanía,
    bambolean decadentes pétalos,
    anhelando pasadas alegrías

    Te fuiste así escurriendo de la vida,
    pero fue mucho el poso que dejaste,
    lo mismo que hace el vino en la barrica,
    antes de empezar a emborracharme

    Y yo sigo asomado en tu alma,
    aunque duela.
    Y el duelo no es mi consuelo.
    Siempre solo quedar suelo.
    Ay! quisiera
    romper ese lazo amargo…,
    aunque no creo,
    que vivir sin él pudiera

    Alguien dijo que la vida,
    es una continua despedida.
    Yo no lo veo así porque yo anhelo,
    como tú a la muerte dar la bienvenida


  5. De catástrofes, entrañas e curtopracismo

    noviembre 10, 2024 by sergio

    Bravo pola axuda e esa solidariedade que sae de dentro ante situacións horribles para semellantes. Estes días temos exemplos de sobra desta solidariedade, que fai ter máis esperanza na humanidade, pero que tamén me leva a reflexionar que, en realidade, non estamos preparadas para pensar a medio e longo prazo (e iso pode ser a nosa perdición).

    Un exemplo de como nos movemos máis polas entrañas que pola cabeza, son as avalanchas de doazóns e voluntariado cando hai un desastre como a DANA en levante. A coordinación cos actores locais é clave para non causar máis mal que ben. Nestes casos é máis interesante a axuda económica, porque:

    • permite adaptarse mellor ao realmente necesario en cada momento e lugar
    • permite facer compras a gran escala para mellorar custos, pero tamén a pequena escala se se quere para promover o mercado local que quedou danado
    • se se fai con entidades serias, permite unha maior transparencia, maior coordinación e enfoque da axuda

    Con respecto a este último punto, preocúpame moitísimo que estes días algunha xente promove un descrédito das ONG e organizacións expertas en traballar nestes temas e moita xente está indo pola súa conta ou, peor, a través de personaxes que non teñen nin idea de facer as cousas (como o que dixo que agora igual lle van encima os de facenda).

    Na organización onde hai anos que traballo (e moitos máis que milito), Enxeñería Sen Fronteiras (ESF), non traballamos o tema de emerxencias. Para iso hai outras organizacións especializadas, e moi solventes. En ESF somos máis de ver o que hai detrás que provoca estas situacións, para poder actuar sobre as causas (o que estamos vivindo estes días é «poñer parches», que é o urxente, pero o urxente non pode tapar o importante). Con esa «deformación ESFeira» (xa é moito tempo en ESF), para min as leccións aprendidas desta catástrofe son, por orde de importancia:

    1. Ser conscientes de que os eventos extremos sempre estiveron aí, pero agora estarán máis e serán máis extremos, porque o clima xa non é o que era. BASTA DE NEGACIONISMO.
    2. Informarse sobre os problemas de cambio climático, como podo eu contribuir eu na miña vida diaria a non empeoralo. Facelo con honestidade e sen cinismo (iso de «total, se non o fago eu o fará o resto» é o que nos vai condenar como especie).
    3. Informarse e actuar en consecuencia sobre que medidas propoñen e desenvolven (ou deixan de propoñer ou desenvolver) os distintos partidos políticos. Para min, o tema ambiental é un dos grandes problemas aos que nos enfrentamos. A estratexia do avestruz non serve aquí, nin o de que ninguén se atreve a «apagar a música no medio da festa» para enfocarse a reducir consumo, tratar de facer desenvolvemento máis endóxeno (de cercanía e adaptado a recursos existentes nas distintas zonas). e facer ordenación territorial axeitada ao clima e a capacidade de acollida do territorio. Iso hai tempo que deixou de ser unha festa.
    4. Temos un mecanismo de solidariedade interterritorial, esa «lotería que toca onde ten que tocar» (como escoitamos cansinamente cada vez que chega a lotería de Nadal). CHÁMASE IMPOSTOS. Temos un estado que ten que dar servizos públicos que, precisamente, actúan seguro social. Ou sexa, que se veñen mal dadas (porque me poño enfermo, ou quedo sen traballo, ou hai unha emerxencia e quedo sen casa), temos un pacto social para protexer a quen sufre unha desas situacións. Iso é o que nos fai ser un país, esa solidariedade do pacto social. Os impostos son a clave para manter estes servizos, así como é importante a transparencia das administracións públicas no uso dos impostos, a simplificación da burocracia e eliminar a «violencia administrativa», e que haxa espazos para que a sociedade civil poida participar e controlar á administración. Así que eu desconfío de quen vén anunciando a bombo e platillo «rebaixas de impostos», porque non estamos nunha época onde cada unha teña que loitar polo seu lado. Xuntas é como somos máis fortes.
    5. Unha vez que hai emerxencias, hai que deixar traballar ás profesionais e informarse moi ben sobre como axudar, se poñerse en manos de gurús nin do buenismo da emoción (de boas intencións está empedrado o camiño ao inferno 😜). Iso non significa non facer nada, pero facelo con sentidiño

  6. Mellorar a Cooperación Universitaria para o Desenvolvemento

    noviembre 6, 2024 by sergio

    Con motivo do décimo aniversario da Rede Galega de Cooperación Universitaria para o Desenvolvemento, propuxéronme contestar unhas preguntiñas ben peliagudas.

    – Como pensades que debe fortalecerse o Sistema de Cooperación Universitaria en Galicia? Ademáis de maiores recursos económicos, cal sería a mellor fórmula?

    • Clarificar a posición da cooperación no organigrama das universidades, dándolle estabilidade e visibilidade (ou sexa, non facéndoa desaparecer do nome das vicerreitorias ou áreas onde están encadradas, darlles importancia no organigrama, non mudándoas de lugar cada dous por tres…)
    • Integrar dunha vez por todas na cultura organizacional, o feito de que as universidades públicas son axentes de cooperación. Tamén son responsables de promover a educación para a cidadanía global dentro do seu desempeño como referentes sociais da educación formal superior e a investigación. Non só isto, deben actuar como faros na investigación e formación de persoas para enfocarse ás grandes problemáticas actuais, que non son que as empresas gañen cartos, senón a transición ecosocial (xusta, inclusiva e sustentable).
    • Incluir contidos concretos nas carreiras (materias específicas e contidos dentro de materias) cun enfoque de coidados para persoas e planeta.
    • Revisar os criterios de valoración de méritos de investigación e ensino, incluindo con máis puntaxe proxectos como os de Aprendizaxe-Servizo, participación en cooperación e, no caso concreto das carreiras técnicas, investigación cun enfoque de coidados para persoas e planeta.
    • Integrar en igualdade de condicións que, por exemplo, as empresas privadas, no día a día das universidades, ás entidades de cooperación e dereitos humanos (por exemplo na participación en Consellos Sociais).

    – Por que pensades que existen diferencias entre o nivel de implicación na Cooperación Universitaria entre as diferentes autonomías do conxunto do Estado?

    Non teño moita información sobre estas diferencias, pero creo que neste caso é cuestión de aposta financiera e de recursos humanos dentro das universidades enfocados á cooperación universitaria. Tamén pode influir a traxectoria no eido social (caso claro é Euskadi).

    – Por que hai alumnado/PDI máis implicado nunhas comunidades autónomas que en outras, cal é a diferencia?

    Non me consta que sexa así no caso do alumnado, no caso do PDI pode ter que ver coa pregunta anterior. O sistema obriga a publicar ou morir, e publicacións que dificilmente valoran certos enfoques, coa excusa dunha presunta (e falsa) neutralidade da ciencia.

    – Cales son os maiores retos do traballo conxunto entre os diferentes actores da Cooperación ao Desenvolvemento (ONGDs, Empresas, etc) e o Sistema Universitario en Galicia?

    Burocracia tremendamente empobrecedora de procesos (que non mellora a súa calidade nin fai máis transparente a rendición de contas), por forzar prazos non coincidentes cos dos procesos de desenvolvemento. Isto bota para atrás tanto ao resto de actores á hora de colaborar, como das PDI que teñen que pelexar con esa maquinaria burocrática. É urxente revisar isto, porque posiblemente sexa a maior barreira agora mesmo.

    – Pensades que hai un «modo de facer» cooperación ao Desenvolvemento diferente en Galicia?

    Non creo que haxa un modo de facer distinto, pero tal vez si unha visión de “onde vimos que”, por estar nunha rexión aínda bastante rural con gran conexión co sector agropesqueiro, permite empatizar e mesmo comprender mellor as realidades doutros lugares en países empobrecidos.

    – Nunca se falou tanto de solidariedade grazas a Axenda 2030, nembargantes actores clave entrevistados nos últimos meses pensan que a aposta por transversalizar os ODS na Universidade son algo máis vinculado á «imaxe» que a accións transformadoras «de fondo». Qué pensades?

    Os ODS poden ser algo simbólico, de metas a acadar que poden mellorar a vida de moitas persoas. É importante como símbolo, as imaxes son importantes. O problema é que en demasiadas ocasións todo quedou só na imaxe, dificultado sobre todo por esa burocracia e esa visión un pouco condescendente de quen acaba tendo poder de decisión con respecto a “as hippies que fan cooperación e buscan un mundo mellor”. As miran benévolamente, mentres non molesten moito ou cuestionen o status quo establecido de hiperconsumo, servidume aos grandes capitais (que, por outra banda, en realidade non se cuestionan como o único modo de organización económica, e que a desigualdade sempre existirá). Se considera en realidade dende estas altas instancias que a cooperación universitaria non debe cuestionar o ordenamento político e socioeconómico cara un mundo xusto, inclusivo e sustentable, senón que se lles deixa o espazo de “poñer parches” para que estean entretidas.

    – Como se pode atraer ao alumnado universitario á temática da CUD a través da comunicación nun mundo saturado de información?

    A idea principal sería que hai que deixar libre tempo para que o alumnado “faga o que queira”. Están nunha idade para explorar, e dende Bolonia hai unha “ocupación do tempo” brutal, que non permite a autoxestión como parte da aprendizaxe para a cidadanía. Ademais, moitas clases son obligatorias, como se voltaran á primaria. A paternalización do ensino superior ten que rematar. Deste xeito, pode haber espazo para o activismo e explorar voluntariados en temáticas que lles toquen, como pode ser o da cooperación e os dereitos humanos, que son temáticas moi vinculadas a un sentido ético e moral máis fondo.

    Mentres o anterior non se consigue, pode haber opcións para incluir esta temática (pero non hai que perder de vista que sempre serán menos sistémicas, polo que non deberían servir de vía de escape ou acomodo para non mudar o anterior). Unha é que as actividades e formacións no eido da cooperación se recoñezan academicamente, e se visibilice e anuncie ese recoñecemento para que todo o mundo o coñeza. Se alguén quere facer unha formación ou voluntariado neste eido no pouco tempo que teña libre, polo menos que lle sirva para cubrir horas lectivas. Isto se está implementando cada vez máis, pero aínda hai moito descoñecemento e fai falta contar con persoas na universidade para tender pontes coas organizacións que poden facilitar e guiar ese voluntariado.


  7. El debate sobre la transición energética. La dialéctica anarquismo-socialismo que nunca se fue

    octubre 11, 2024 by sergio

    Hay un artículo en el diario El Salto, firmado por personas de Ecologistas en Acción y su entorno, que ilustra muy bien la división en el activismo por una transición energética justa. Y es que la justicia no todo el mundo la entiende igual.

    Esa división a la que me refiero se da entre quienes defienden trasponer a la transición energética los postulados más «socialistas» vs los más «anarquistas», que se posicionan poniendo en el centro más a las comunidades locales en vez de a «la sociedad». Este párrafo es muy revelador en ese sentido:
    » la soberanía energética es patrimonio de todos, no significa autarquía, un beneficio exclusivo para comunidades locales, porque es racional que territorios excedentarios en recursos energéticos “cedan” parte de esa energía (y el territorio en el que se produce) a otros menos favorecidos por la naturaleza, pero sin intercambios sobredimensionados y especulativos«.
    El problema es qué grado de credibilidad/protagonismo se les quiere dar a las comunidades más afectadas. ¿Por qué deberían las regiones periféricas y sus moradoras seguir cediendo derechos a esas zonas más pobladas?

    Mi opinión está totalmente sesgada, claro, porque estoy en Galicia, que es la periferia de la periferia, y encima en Galicia están la mitad de las «comunidades locales»/aldeas de toda España (unas 30.000 de las 60.000 que hay en España), con lo cual es fácil que cualquier proyecto de estos vaya a afectar a una o más de estas comunidades. Por lo que hemos ido viendo con las propuestas de plataformas vecinales, el problema es que no se les involucra y las compensaciones en ocasiones son ridículas. Esto, unido al ninguneo en la participación ciudadana y la infantilización de la sociedad civil (en mi opinión todavía heredadas del franquismo), hacen que en muchos casos la oposición ya sea frontal.

    En el artículo hacen un buen paralelismo con el tema de las autovías, que tienen que expropiar y compensar a quien se les expropia. A veces se les compensa bien y con información suficiente. Otras la gente no queda nada conforme. En general, no se puede contentar a todo el mundo y son equilibrios complejos, pero aquí ha habido demasiados casos de abuso, y la gente se va cansando de ser siempre quienes tienen que «sacrificarse» (por eso se habla de zonas de sacrificio).

    El problema entonces no es tanto la oposición a las tecnologías en sí (por eso dicen Eólicas Sí), sino que estamos viendo que las formas empresariales son las mismas, es un extractivismo más (por eso dicen también Pero No Así). Muchas personas no queremos que las renovables entren así, porque efectivamente a nivel tecnológico son una oportunidad de democratizar la energía (por su producción distribuida y otras características, que también comentan en el artículo). Por ahí es por donde estamos tratando de tirar.

    Desde el punto de vista de la estrategia del activismo por la transición energética justa, la cuestión es si se dedica más esfuerzo a comunicar la necesidad de impulsar la tecnología de renovables en sí (con datos de producción, eficiencia, demanda o el poco tiempo que queda para transicionar) o nos centramos más en el modelo de gobernanza que tiene que regirlo (asumiendo que esa nueva tecnología hay que adoptarla, pero no a cualquier precio). Yo hace tiempo que estoy con la idea de que, como en el resto de problemas que debe afrontar la humanidad, si la transición no es justa para todas, entonces no lo es para ninguna. Por eso si tengo que priorizar, prefiero priorizar la construcción de alternativas en el tema de gobernanza y de comunidades locales, y también su defensa.

    Si existe información y una planificación energética adecuada y participativa, los conflictos con comunidades locales se podrían minimizar muchísimo. Las empresas electrointensivas y las personas que viven en territorios con más densidad de población o con menos recursos de renovables, van a tener que buscar mecanismos para compensar (aquí las administraciones públicas deberían tener mucho que decir, lo mismo que en priorizar y facilitar las soluciones de gobernanza más endógenas, que generen riqueza distribuída y democratice los procesos, como las comunidades energéticas, o las menos impactantes ambientalmente, como reducción importante del consumo o «tejados first» para emplear menos suelo). Creo que no vale la excusa de la prisa por avanzar en la transición energética «dura» (la que implica colocar más y más cacharros), para que haya cuatro que se aprovechen también de la transición energética (como ha pasado con la revolución digital o, antes, con la revolución verde). Por eso en esa disyuntiva, estoy más escorado hacia la defensa de las de comunidades locales…


  8. Querer a alguén

    septiembre 1, 2024 by sergio

    Cando queres moito a alguén, dalgún modo vives máis a túa vida porque tamén a vives mirándoa cos seus ollos


  9. Egoísmos de curto prazo e de longo prazo

    julio 2, 2024 by sergio


    Hai xente que, sen ter nin idea de teoría de sistemas, di que o cambio climático non existe…, ou que sen saber nada de socioloxía, historia ou psicoloxía opinamos sobre a opresión patriarcal (e tamén a negamos…).
    En fin, que o problema non é que haxa datos. A min, como ONjeta e persoa política, interésame cal é a causa e cal é o xeito de solucionalo. A ciencia pode axudar a medir un fenómeno que pode ser un síntoma dun problema, mesmo nalgún caso pode dar pistas de por onde tirar (como no caso do quecemento global a redución de fósiles e emisións de CO2, que de tódolos xeitos non se está facendo).
    Pero en temas sociais é cuestión de valores e filosofía de vida que cada unha temos. Uns preferirán facer muros cada vez máis altos con moitos robots e drons vixiantes que non deixen entrar ás persoas (pero si o coltán e os cartos), ou deixar só «a quen vén con traballo», e outros preferirán traballar (en serio) para que a xente non teña que deixar as súas aldeas e familias e poidan gañar a vida dignamente no seu lugar de orixe (a non ser que lles apeteza ir de turismo). Ao final é así de simple, logo se pode dar todas as voltas que queran.

    Todo na «polis» se reduce a valores e ao pacto social que queremos asinar, mesmo a ciencia e a tecnoloxía se poñen ao servizo (e nacen no contexto) dun tipo de sistema valores. Por iso aínda hoxe a maioría de grandes avances e inversións I+D+I son na industria militar, hai xente que lle mola a carreira polos recursos e a xeopolítica, gañar cartos sen importar de onde veñen nin que ou a quen se explota, e logo poñer barreiras para que a xente a quen se está explotando (a ela directamente, ou ao seu ambiente e medios de vida) non poida vir aquí porque nos quitan o traballo e nos traen as súas costumes bárbaras. Ou falan de que hai que fabricar máis e máis (por moito que fagan greenwashing falando de «economía circular») para facer medrar o PIB (ou máis ben a desigualdade, que xa sabemos que «diñeiro chama a diñeiro»).

    Todo ese montaxe de crecer sen sacar a cabeza do burato, poñendo muros e dicindo iso de «que me quede como estou» eu o chamo egoísmo curtopracista. Pode funcionarnos como sociedade suxeita a un planeta finito a curto prazo, pero a medio e logo eu creo que non, aínda que tal vez me equivoque… Logo está o egoísmo a longo prazo, que tamén é para estar ben e salvarnos como sociedade (o altruismo sempre ten un punto egoísta ;D), pero que defende que tal vez se máis xente no mundo vive dignamente e adaptamos máis o noso consumo ao sistema terrestre no que vivimos (o cal implica que toca repartir), é máis sinxelo que non vaiamos todas para o carallo. Iso si, eu son pesimista porque a humanidade cústalle demasiado pensar a medio-longo prazo. O egoísmo curtopracista vende moi ben e nos entra mellor na cabeza, porque a temos feita para pensar así… Se é que até hai virus mellor adaptados que nós ao hábitat que os sustenta, que pena! 😥


  10. Xogando a pensar no futuro

    junio 19, 2024 by sergio

    Onte estiven xogando a imaxinar bos futuros en distintos escenarios e como chegar a eles dende diferentes roles, enfrontando distintas ameazas (trends), grazas ao Post-growth Innovation Lab e ao seu proxecto Explicit.

    Para o xogo, empregaban a metodoloxía ABIS, desenvolto pola Joint Research Centre da Comisión Europea, adaptando algúns elementos.

    A min tocoume o rol de PolicyMaker e, tal vez porque viña xa con nesgo xa da casa, pero no desenvolvemento do xogo nos 2 escenarios que xogamos, o papel dunha sociedade civil autoorganizada, crítica e enfocada ao ben común, foi clave. O foi nun escenario de forte planificación de arriba a abaixo (top-bottom), como contrapeso e mobilización contra o control excesivo e cooptación da cidadanía organizada para realizar o que en Centroamérica chaman «veeduría social», pero tamén no escenario de descentralización como xeito de permear enfoques transformadores e preocupados polo ben común global (para non caer en fragmentación de políticas que, no tema de dereitos humanos e de sustentabilidade, non funcionan ben).

    Dende o rol que eu xogaba, o feito de impulsar políticas aliñadas coas necesidades e demandas da poboación, sobre todo da máis afectada polos desafíos que tiñamos que afrontar en forma de cambio climático-escaseza de recursos-irrupción da IA, foi importante para un bo resultado do meu rol. Penso que as políticas de inclusión, dereitos humanos e sustentabilidade deben impulsarse cada vez máis trascendendo os estados-nación para asegurar dereitos globais , pero adaptándose ás necesidades de cada territorio. As competencias entre estados-nación son nefastas para abordar conxuntamente os desafíos que temos por diante, porque os dereitos das persoas e a sustentabilidade ambiental quedan sempre en segundo plano

    Unhas administracións públicas que garantan dereitos cada vez máis globais e enfocadas á rendición de contas e transparencia, tamén serán claves. Non pode haber países de primeira división ou de segunda no aseguramento dos dereitos das persoas e os pobos

    As empresas deben integrar cada vez máis os valores sociais e ambientais na súa razón de ser para superar os desafíos que veñen, sen enfocarse unicamente na maximización monetaria a curto prazo. Non convén deixar aos grandes poderes económicos influencia nas políticas sociais e ambientais.