RSS Feed

‘Cooperación para el Desarrollo (más que un trabajo)’ Category

  1. A cooperación ao desenvolvemento mellor cos cartos na man?

    julio 12, 2023 by sergio

    Unha compañeira de Enxeñería Sen Fronteiras compartía esta nova, na que un exministro británico, que estivo moito tempo ligado a cooperación ao desenvolvemento, defendía a entrega de cartos en metálico mellor que os programas de axudas condicionados.

    Me parecen reflexións moi válidas. De feito, a min me parecen moi interesantes os programas de renda básica (verdadeiramente) universal, con transferencia directa de fondos a persoas (o de apoio orzamentario a países xa sería outro cantar).

    Eu sempre traballei en cooperación na onda de Enxeñería Sen Fronteiras, onde temos o enfoque de crear e fortalecer pontes e redes entre sociedade civil dos países para o monitoreo social, pola defensa dos dereitos humanos e contra o mega-extractivismo. É tamén un xeito de vixiar ás entidades do noso país que fan falcatruadas por outros lugares, denunciando no seu país de orixe. O que digo eu sempre que vén sendo «limpar a nosa merda». Iso é máis a cooperación para ESF que a propia acción dos proxectos en terreo, onde o protagonismo ten que ser das organizacións locais e as participantes. Este das pontes entre sociedades civiles dende o local non é un enfoque tan habitual como puidera parecer, por iso hai moita crítica á cooperación como ferramenta colonialista dende as esquerdas. A dereita prefire darlles algo de cartos e que non protesten…

    Pero ao final importa que as persoas teñan liberdade para decidir o seu futuro, para o que fai falta unha mínima liquidez económica, pero tamén uns servizos básicos, que son un dereito, e que veñen moi marcados polo lugar onde viven. Así que construir gobernanza que favoreza ese acceso igualitario aos servizos tamén é clave (e iso non se logra só dando cartos directamente ás persoas, aínda que si axuda para aliviar o día a día e dar a posibilidade de participar en movementos de protesta e control aos gobernos, que se estás agobiada polo día a día nin tempo nin ganas vas ter)


  2. A vontade de cambio como motor da transformación social

    abril 20, 2023 by sergio

    Quenes nos adicamos á facilitar procesos de transformación social podemos pensar que temos un traballo especial. En realidade todo o mundo participa na transformación social, pero hai un par de pequenas diferencias con respecto a quen o temos como traballo (sexa ou non remunerado).

    Unha de fondo, que é que temos moi en conta o tipo de transformación social que queremos conseguir. Na nosa burbulla de buenismo, cando falamos de transformación social sempre pensamos que queremos transformar para mellor. Pero, que é mellor? Pois xa hai uns aniños que a tendencia é considerar unha transformación social para mellor aquela que busca a igualdade de oportunidades para buscar a autorealización, con todo o que iso representa. E todo iso, asegurando os dereitos humanos de/en todo o mundo (incluidas as xeneracións vindeiras, que non van herdar este planeta, senón que nolo están prestando). O ben común, e tal.

    E logo está a de forma, que é a conciencia (ou consciencia?) de QUERER facer ese cambio para mellor. Porque xa comentaba que case todo o mundo, polo feito de existir, está provocando cambios sociais. Pero moitas veces son cambios afondando nunha tendencia social determinada, tendencia que algunhas pensamos que é autodestructiva, e que se fan por inercia («sin querer queriendo«). Provocar que as persoas QUERAN facer ese cambio para mellor, empezando por nós con pequenos pasos e liñas vermellas que imos movendo e compartindo colectivamente, é o quid da cuestión.

    Eses cambios precisan unha masa crítica, como as ondas que xenera unha pedra nun estanque. Primeiro ten que estar a pedra… Creo que xa o teño mencionado, pero ao final, dinamizar procesos de transformación social xusta ten moito que ver con provocar aludes empurrando pequenas pedriñas na neve. A algunhas tras o empurrón se lles acompaña tratando de facilitar que sigan rodando e crecendo (e pode que se chegue a algo grande, ou que queden no camiño, algo sempre quedará). Noutros casos algunha que parecía que non chegaría a nada, que nin se lle prestou atención despois de empurrala, acaba cun alude tremendo de cambios. O empurrón é necesario, pero non suficiente. É a vontade de querer cambiar as cousas a que fai seguir rodando e crecendo.

    A cuestión é como fortalecer esa vontade colectiva de cambio.. Por que vou querer cambiar os meus hábitos de consumo, as 3R e todo iso, se non é o habitual entre quen me rodea, non me interpela directamente todo iso do hiper-extractivismo e, o cambio climático está cerca, pero á vez o vexo lonxe? Por que vou buscar igualdade de oportunidades apoiando a outras persoas e colectivos (fenda de xénero, persoas en situación de pobreza, capacitismo, etc., e non digamos se están lonxe como persoas en situación de vulnerabilidade polo feito de estar en países empobrecidos) se iso implica certo esforzo e renuncia persoal e o vexo como unha gotiña nun mar? Dicir «todo o que faga eu non vai valer de nada, xa están outros a facelo mal» (excusa para non facer nada?, que diría Pantomima Full se fixeran un vídeo dos seus sobre CAMBIAR O MUNDO).

    Ver documentais sobre o que pasa no mundo, sobre as inxustizas que nos poden revolver máis ou menos (depende do lonxe que estean), coñecer de primeira man estas situacións e compartir reflexións con persoas con certas inquietudes nestes temas é un primeiro paso moi importante. Pero todo iso, tomarse a pastilla vermella, se pode facer case dende o sofá… Se non se lle da vía libre á vontade de cambios ante as inxustizas, nós pasaremos polo mundo e a vida, pero non o mundo e a vida por nós.


  3. Hasta siempre, Cuculmeca

    junio 10, 2022 by sergio

    La Cuculmeca, una organización referente de defensa de los derechos humanos del norte de Nicaragua, ha sido ilegalizada por el gobierno de Daniel Ortega.

    ¡Qué gran tristeza ver como los autoritarismos (y mesianismos) acaban con la participación ciudadana plural y crítica! ¡Qué diferencia de cuando, en 2006, el sandinismo volvió a ganar las elecciones! ¡Qué ilusión había! Era una ilusión para mí sorprendente, viniendo yo como venía de un escepticismo político que, sin embargo, abandoné en parte en esa época en Nicaragua, y también en parte con lo que generó el 15M en España. Desde entonces, a base de hostias, me reafirmé en que las buenas ideas son necesarias para mejorar el mundo, pero aun importan más las buenas personas que sepan cuándo cuidar, cuándo empujar, cuándo ponerse a tirar y, por supuesto, cuándo apartarse. La revolución es un proceso, una mejora continua, nunca un fin. Y por eso, ese fin nunca justifica los medios. En La Cuculmeca había muchas personas que sabían eso, y yo aprendí de ellas… Ahora solo queda seguir denunciando y buscar nuevas maneras de hacer activismo. La gente allá está buscando como empezar a hacer otros tipos de activismo. En Nicaragua ahora va a ser un momento más de activismo político por los derechos civiles (hace tiempo que lo es, de hecho). Aquí encontrarán acompañamiento.


  4. Tecnología en organizaciones de transformación social

    junio 8, 2022 by sergio

    Estos días publicaron un artículo mío, Tecnología en las organizaciones transformadoras: si no la usas tú, te usará ella, en el blog La Tecnología no nos Salvará de El Salto Diario.

    El mirar hacia adentro con espíritu crítico en las organizaciones que se pretenden transformadoras escuece mucho…, pero también es enriquecedor que entre todas compartamos as líneas rojas de temas en los que, de algún modo, estamos especializadas (comercio justo, consumo responsable y de cercanía, o temas de género que hace no tantos años non estaban para nada incluídas en la mayoría de las organizaciones de este tipo).


  5. Críticas a la cooperación internacional

    noviembre 15, 2021 by sergio

    El otro día un amigo me pidió referencias de material crítico con la cooperación al desarrollo. Aprovecho para dejarlas por aquí.

    Empezaría por la referencia de «los mandamentos del buen cooperante» como una especie de acto de contricción desde el propio mundo de la cooperación. El artículo ¿Hacia la desaparición de la cooperación? los analiza bien.

    Ya en una línea más crítica estaría el libro ilustrado Allá vamos otra vez, o su versión en vídeo (de una campaña de Survival International).

    Ya más profundamente hay cosas sobre anticooperación como artículos o el libro Anticooperación, que se puede encontrar aquí.

    También me pareció interesante el libro Blanco Bueno busca Negro Pobre o, algo más antiguo, el de El Espejismo Humanitario (que comenté aquí).

    Dentro del mundo más académico hay incluso tesis doctorales de las que salieron publicaciones como esta . Mención aparte son los siempre recomendables trabajos del instituto HEGOA, como esta, sobre la que había hablado aquí, u otra más reciente como esta.

    En un registro más crítico (desde el internacionalismo antiimperialista, por ejemplo) hay artículos como este o este.

    Y tú, ¿qué opinión tienes de la cooperación internacional?


  6. Apertas pre-apocalípticas

    junio 15, 2021 by sergio

    Estase a falar moito nos últimos tempos da dixitalización en todos os ámbitos da vida. E cos fondos Next Generation moitos sectores ven unha posibilidade de acadar cartos para lanzarse a o que sexa que significa iso de «dixitalización». O sector das ONGD tamén se plantexa surfear esta onda.

    En realidade, creo que habería que facer unha reflexión fonda sobre o que significa «poñerse en mans destas tecnoloxías» tan alegremente. Pero neste sector da cooperación para o desenvolvemento e a cidadanía global, non vexo espazos para esa reflexión máis fonda. Creo que tanto as organizacións que precisan ferramentas máis complexas de xestión (ou máis enfocadas á investigación), como outras organizacións máis pequenas ou apegadas ao activismo, deberían facer esa reflexión e, sobre todo, pensar que se queremos outro mundo, un que sexa xusto, baseado nos coidados e que non deixe a ninguén atrás, non se pode empregar a tecnoloxía acriticamente pensando que é só unha ferramenta, sen ver que e quen está detrás. Usar ferramentas de software libre pode ser tan político como empregar produtos de comercio xusto ou de proximidade. Pero claro, temos que aprender novas ferramentas, ás veces nos frustramos porque non van como as outras que manexabamos, e ademais temos que participar en redes onde melloren esas ferramentas dende a comunidade (o cal nos quita tempo). Igualiño que cando queremos promover a soberanía alimentaria. Pero é que é parte do mesmo problema. Ao final é máis sinxelo comprar no súper (tamén no caso do software), pero polo menos temos que saber que hai alternativas e ir tratando de mellorar conscientemente a nosa coherencia como organizacións. O noso traballo non pode ser salvar aos negriños (ou, xa falando de prácticas máis modernas na cooperación, facer denuncias das malas prácticas das empresas españolas noutros países ou pontes entre activistas do norte e o sur global) empregando excel.

    Cando apenas estamos vendo como volver ao analóxico e ao presencial (o que vén sendo «volver á rúa»), despois desta pandemia, pero sen esquecer o bo que aprendemos nestes tempos estraños de traballar en liña, entrar na espiral da dixitalización réstanos forzas. Porque non temos forzas para estar a full en todo. Se nos enfocamos no dixital nos quedan menos para dedicar a volver a tocarnos. Por outro lado, o algorítmico, pola súa aparente inhumanidade, ten una connotación que, persoalmente, me xera marcos mentais moi desmobilizadores e que afasta as persoas, os coidados e a vida do centro. Ademais é unha tendencia que nos atrae con forza, porque o contexto global está potenciándoa. E as organizacións do sector da cooperación e a transformación social non van a ser a excepción, e menos sen esa reflexión proactiva sobre o tema. Caeremos no remuíño sen sequera poñernos a remar cara a beira.

    A avalancha tecnolóxica non vai facer máis que crecer (bitcoins, intelixencia artificial cuns sesgos raciais/de xénero brutais, tecnoloxías de control social, patentes que lle dan cada vez máis poder ás grandes empresas iniciadas moitas veces con fondos públicos etc., etc. etc.). No sector social non falamos moito disto, e menos pensamos en impulsar mellores prácticas tecnolóxicas. Como dixemos, a vida non nos da para todo, pero se non temos máis en conta o cambio tecnolóxico e o integramos nas nosas prácticas, lle imos entregar o mundo aos de sempre cun laciño de regalo.


  7. A quienes luchan contra la mierda

    febrero 13, 2021 by sergio

    Vosotros veis de cerca la mierda

    porque tenéis que contenerla,

    hacerla desaparecer para que se pueda seguir viviendo decentemente.

    Os enterráis en ella porque ese es vuestro trabajo.

    Así que acabáis viendo solo mierda.

    Mierda por todos los lados.

    Y sólo pensáis en acabar con ella

    De formas cada vez más expeditivas

    Erradicación de la mierda

    incluso cuando os podéis asomar fuera de la mierda

    y entonces ya no habría que usar esos métodos.

    Mi trabajo es encontrar lo que causa la mierda.

    Así que la mierda me da asco, pero me da más aún pena. Y

    me cabreo y lucho contra lo que encuentro que causa la mierda.

    Pero eso no se erradica tan fácilmente.

    No con vallas, porras, tanques ni limosnas

    E intento contárselo a quienes me quieran oír,

    aunque afortunadamente no lo hago solo.

    Pero no muchas quieren escuchar, y menos entender

    porque son historias incómodas.

    Te hacen cuestionarte tu vida y la sociedad que la sostiene.

    Es muy difícil luchar contra esa comodidad,

    tomarte la pastilla roja

    empezar a cambiar.

    Por eso creo que la especie humana ha llegado a su punto de no retorno

    Solo algún suceso disruptivo (que no va a ser la pandemia)

    podría arrancarnos de esa tendencia suicida

    Y tal vez para entonces ya será tarde


  8. Tomar consciencia de los valores que transmitimos con las reuniones/formaciones online

    febrero 2, 2021 by sergio

    En los últimos tiempos sigo los contenidos de learninglegendario, que me parecen muy interesantes para hacer mejores las experiencias de formación en línea. Estos encuentros en línea, visto el panorama, es algo que, además de estar de moda «a la fuerza», va para largo y, además, creo que cuando pase la situación de pandemia puede complementar muy bien las formaciones o encuentros presenciales.

    Tiene un post que me gustó mucho con principios a tener en cuenta en formaciones online y solicitaba, como suele hacer, retroalimentación sobre los mismos (yo le mandé mi contacto para que me facilitara el documento en pdf). A continuación dejo la retroalimentación que le dí yo sobre un nuevo principio que yo aplico hace tiempo de forma muy consciente.

    Debido al área donde desempeño mi trabajo (sector no lucrativo de derechos humanos y cooperación al desarrollo) siempre integro un principio en las formaciones (sean o no en línea), que creo que en realidad debería empezar a extenderse a cualquier proceso formativo. Se trata de «Tomar consciencia y visibilizar los valores» que toda formación tiene detrás. Cada vez se habla más de valores y ética en todos los aspectos de la vida (afortunadamente). Por ejemplo, la pandemia ha hecho aflorar otras maneras de relacionarse, con más consciencia de los cuidados. Al preparar las formaciones es importante definir la bases de valores en que se afianza y va a fortalecer esa formación. No es una cuestión baladí, ya que puede inclinar hacia el uso de unas metodologías/herramientas u otras. En mi organización, por ejemplo, que trata de poner la tecnología al servicio del bien común y los derechos humanos en todo el mundo, tenemos muy interiorizada la importancia de la gobernanza tecnológica, software libre, tecnologías abiertas y demás. Pensar la formación a partir de este valor que defendemos y queremos fortalecer (y  no minar), y además explicitarlo en la propia formación, me parece clave.


  9. Infraestruturas máis humanas

    agosto 2, 2020 by sergio

    Velaquí unha historia da terra de meus antergos. Para que uns gañaran outros perderon moito… Hai que compensar ben á xente damnificada, arrincalos da súa terra é algo que trascende ao monetario. Fan falta infraestruturas máis humanas, que poñan a vida no centro, e que sexan inclusivas. Quen deseña os plan de infraestruturas non acaban de entender isto, nin antes nin na actualidade. Eran outros tempos, outros xeitos de executar, pero agora esas prácticas se seguen a dar moito noutros países e, ás veces, tamén aquí…


  10. Clasismo de país

    enero 30, 2020 by sergio

    Negritos con moscas en anuncios, libros de texto del año de la pinza y otras mierdas que nos sobran, el paternalismo de «ayudar», el «tercer mundo» y otras expresiones de «clasismo de país» (eso de sentirte superior solo por haber nacido en determinado país), aunque se haga inconscientemente y muchas veces con buena intención. Toca revisar comportamientos y actitudes. En realidad estamos hablando de justicia social y derechos humanos (por no meternos en deuda histórica, que también). El clasismo de país puede derivar en racismo y xenofobia a poco que algo no vaya bien, porque siempre es más fácil echar la culpa a quien tiene más complicado defenderse que a quienes tienen la culpa de verdad…