O umbral de activismo (UA) para que unha persoa se mobilice participando colectivamentepara loitar por calquera causa vén dado por tres variables. Se o queremos poñer en plan fórmula matemática poderiamos dicir que
UA=
(GST x CPF x (1- CAS)) x 100
- UA: Umbral de activismo (probabilidade, en %, de que a persoa en cuestión se mobilice para solucionar o problema sentido)
- GST: Grao de Sensibilización co Tema, ou sexa, canto lle indigna ou conmove (xa sexa porque lle afecte moi directamente, ou simplemente porque lle tocou a fibra). Número entre 0 e 1, onde 0 e indiferencia absoluta e 1 é implicación absoluta co tema.
- CPF: coeficiente de “pónmo fácil”, ao que outros autores chaman GUS ( Grao de Utilidade Sentida, que reflicte as oportunidades de mobilización ás que pode acceder á persoa, como organizacións da contorna, persoas expertas no tema, clickactivismo, grupos de traballo na veciñanza, horarios adaptados ou espazos de traballo nos que se sinte útil porque se adaptan aos seus coñecementos ou lles ofrecen formación axeitada, etc.). Número entre 0 e 1, onde 0 é unha facilidade percibida para actuar nula, e 1 é a máxima.
- CAS: coeficiente de adherencia ao sillón ou coeficiente de imposibilidade vital (CIV), que é propio de cada persoa, e representa a posibilidade de mobilización en activismo colectivo polas súas circunstancias de personalidade, emocionais, físicas, loxísticas ou de momento vital. Número entre 0 e 1, onde 0 é total dispoñibilidade, e 1 é total imposibilidade de activismo colectivo.
Por
exemplo, Vic ten 20 anos, ten un CST no tema de loita contra o cambio
climático de 0’8, dada a súa sensibilización co tema, o moito
que leu e tamén por unha profesora de bachillerato que, coa axenda
21 local, foi quen de transmir a gran parte do seu alunado o estado
de emerxencia ambiental mundial. Actualmente está estudando
xornalismo, e hai un movemento de persoas de diversas facultades
montando un grupo de Fridays4Future na súa cidade (e varixs amigxs
seus tamén interesadxs no tema), ademais dun apoio da propia
Universidade. O CPF pódese considerar, polo tanto, alto, no entorno
do 0’9. Vic ten que traballar a media xornada para poder
complementar os cartos que lle poden pasar os seus pais e seguir
estudando, e ademais moitos fins de semana ten que ir a casa da súa
avoa, que está enferma, para axudar a coidala. Trátase dunha persoa
bastante tímida, sen experiencia no activismo, e na súa casa sempre
lle dixeron iso de “non te metas en política”. O seu coeficiente
de adherencia ao sillón é relativamente alto, de 0’75.
Polo
tanto, ao final,
UA=0’8
x 0’9 x (1-0’75)=0,18
É un valor baixo, a pesar dos altos valores de GST e CPF. Posiblemente sexa unha persoa convencida, que no seu día a día trata de ser coherente cos seus valores, pero non pode participar colectivamente en movementos de activismo polo seu alto CAS.
Cando
se pretende unha mobilización para actuar sobre un problema, algo
habitual dende as asociacións pro dereitos humanos, as ONGD de
desenvolvemento que buscan loitar contra causas profundas da
desigualdade (polo feito de nacer nun país determinado, ademais
doutros elementos definitorios do estatus como pode ser raza, sexo,
clase social ou orientación sexual), ou as organizacións
ambientalistas, pode ser útil ter en conta esta formuliña.
Para
chegar a ese umbral de activismo é importante aumentar todo o
posible o GST, que as persoas coñezan o problema, se emocionen e
sintan que é inxusto e intolerable que se poida dar esa situación.
Por iso é clave traballar moito e en distintos niveis e contextos en
visibilizar a problemática, aínda que hai que ter moito coidado ao
facelo de que non se produzan efectos contraproducentes á hora de
elexir a estratexia de comunicación do problema. Victimizar países
ou grupos, presentalos como axentes pasivos, que non son capaces de
pelexar por si mesmos, ou simplemente “facer que den pena”, son
estratexias cada vez máis en desuso, porque pode aumentar o GST
pero, como veremos logo, pode ter efectos indesexables. Non é moi
desexable tampouco “botalle a culpa” ás persoas ás que se quere
sensibilizar, porque producirase unha sensación de rexeitamento que
reducirá o GST. Si é importante amosar solucións que se poden
impulsar dende xa, e animar á acción propoñendo espazos e
alternativas concretas que se poidan empezar mañá mesmo (ou hoxe),
para aumentar o CPF. Tamén axuda afondar nas causas do problema, nas
raíces, dun xeito crítico, para que as persoas sexan capaces de
establecer co-relacións con outras causas, e ofrecer e impulsar a
formación colectiva aos grupos e persoas activistas, para que
aumente a sensación de utilidade e de estar “servindo para algo”
na loita.
As
estratexias non axeitadas de comunicación do problema ás que facía
referencia antes, que poden aumentar o GST, poden ter un efecto
contraproducente moi común no activismo: impulsar un activismo de
moi curta duración. Ou sexa, que se supere o UA pero rápidamente
volva a reducirse. Isto pode darse por abusar moito da emoción pura,
sen chegar a cambiar discursos ou valores persoais máis profundos
que dean lugar a activismo alongado no tempo (que crea na loita e
interiorice as razóns polas que se quere cambiar algo ou buscar unha
alternativa, sen que sexa un “activismo do enamoramento”). Tamén
pódese dar por unha reducción drástica do CPF por algunha
coxuntura en organizacións coas que se está a colaborar, co cal as
activistas desanímanse e, se non atopan outro xeito de colaborar ou
outros espazos, pódese voltar ao estado de desafección inicial (e
mesmo pode ocorrer que o UA vólvase máis alto incluso, polo e “eu
xa o intentei e non foi ben”). Estamos falando de facer que o
activismo “tenda a infinito”, por seguir coa notación
matemática.
O
feito de que a xente teña “pereza” en mobilizarse, que é un dos
factores que aumenta o CAS (ademais dos loxísticos, de medos ou de
coxuntura vital actual), pode ter que ver con dúas grandes
sensacións:
– o
feito de que os problemas se vexan como inabarcables dende a acción
persoal (o cal pode vir dado pola falta de experiencia ou cultura do
activismo, pero tamén pola narrativa que nos rodea e nos presenta os
problemas “da pobreza” ou “o cambio climático” como algo
abstracto e lonxano)
–
pola sensación de non ter tempo para adicar ás loitas polo ben
común, por vivir axfisiadas polo tempo de traballo, as obligacións
familiares e a necesidade de tempo de ocio (que pode vir dado por
unha vida enfocada á inmediatez, o consumo e cunha tendencia
individualista moi grande para promover ese consumo).
Para
reducir co CAS, é importante entón un con alegría, deixando de
lado a competitividade mal entendida e comunicando a importancia da
loita que se quere impulsar. Tamén centrarse moito nos coidados das
persoas activistas e nas condicións de vida de cada unha, que son
únicas e irrepetibles. O que vén sendo poñer ás persoas no
centro.
E que
a revolución nos pille bailando!!
